میرزاعلی اصغر شیخالاسلاممیرزا علی اصغر شیخ الاسلام، از علمای منتفذ و مبارز ایران در قرن سیزدهم هجری بود. ۱ - معرفی اجمالیوی در ۱۱۶۴ یا ۱۱۸۲ ق ـ به حسب اختلاف روایات ـ به دنیا آمد. پدرش میرزا محمدتقی از علمای آذربایجان بود و خود نیز از زمره علمای شیخیه محسوب می‌شد. به نوشته اعتمادالسلطنه، میرزاعلی اصغر «از علمای طراز اول و منتفذ آذربایجان … و در دستگاه ولیعهد بسیار مقرب بود… مردی باسخاوت و گشاده دست و با توجه نسبت به فقرا و درماندگان بود». ۲ - فعالیتهای سیاسیدر ۱۲۴۳ ق که سپاه روسیه به تبریز آمد و آن شهر بی دفاع را تصرف کرد، وی به مخالفت برخاست و بر اثر آن چند روز توسط سپاه روس زندانی شد، از اینرو مورد احترام و اعتماد دولت و عموم مردم قرار گرفت. عباس میرزا نایب السلطنه نیز وی را شیخ الاسلام آذربایجان نمود و او سال‌ها با قدرت و نفوذ فراوان آن سمت را عهده دار بود. در ۱۲۶۳ ق وی به همراه گروه دیگری از علمای شیخی و اصولی تبریز در جلسه مناظره با باب شرکت داشت و نیز سه سال بعد از جمله علمایی بود که فتوا به قتل او داد. به گفته نادر میرزا در تاریخ و جغرافی درالسلطنه تبریز، وی از دیوان اعلی، لقب «شیخ الاسلام آذربایجان» داشت و خانه او بست خلافکاران بود. در آغاز صدارت امیرکبیر غائله‌ای در شهر تبریز روی داد که میرزا علی اصغر و فرزندش میرزا ابوالقاسم ـ که فردی ماجراجو بود ـ از محرکان اصلی آن بودند. به دستور امیرکبیر آنان تحت الحفظ روانه تهران شدند. شیخ الاسلام آزاد بود اما فرزندش تحت نظر قرار داشت. پس از قتل آن دو آزاد شدند و به تبریز بازگشتند. در ۱۲۷۳ ق که انگلستان به بوشهر حمله کرد و آن شهر را به اشغال خود درآورد، وی و حاج میرزا محمدباقر مجتهد و امام جمعه تبریز از جمله نخستین علمای ایران بودند که اعلام جهاد نمودند و در نامه‌ای به شاه آمادگی خود و پانزده هزار نفر از داوطلبان آذربایجانی را برای جنگ با نیروهای انگلیسی اعلام کردند. ۳ - وفاتوی در ۲۴ ربیع الاول ۱۲۷۸ ق در گذشت و در کربلا دفن شد. [۱]
میرخواند، محمدبن خاوندشاه، تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیاؤ و الملوک و الخلفا، ج۱۰، ص۷۳۱.
[۲]
نادرمیرزا، تاریخ جغرافیای دارالسلطنه تبریز، ص۱۶۱.
[۳]
نادرمیرزا، تاریخ جغرافیای دارالسلطنه تبریز، ص۳۱۲.
[۴]
نادرمیرزا، تاریخ جغرافیای دارالسلطنه تبریز، ص۳۱۳.
[۵]
روزنامه وقایع اتفاقیه، ج۳، ص۲۰۶۰.
[۶]
بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، ج۲، ص۴۲۵-۴۲۶.
[۷]
صنیع‌الدوله، محمد حسن، المآثر و الآثار، ج۲، ص۷۶۷-۷۶۹.
[۸]
معلم حبیب آبادی، میرزا محمد علی، مکارم الآثار، ج۶، ص۲۲۲۵-۲۲۲۶.
[۹]
سپهر کاشانی، محمدتقی، ناسخ التواریخ، سلاطین قاجاریه، ج۳، ص۱۴۰۷.
۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «میرزاعلی اصغر شیخ‌الاسلام». رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سده 13 (قمری) | علمای اذربایجان | علمای شیخیه | علمای شیعه | علمای قرن سیزدهم | علمای مجاهد
|